خمین
شهرستان خمین
ایران صدا: در این برنامه از سری برنامه های شکوه ایران و در ادامه سفرمان به شهرستان خمین درباره قلعه سالار محتشم یکی از یادمان های تاریخی این شهرستان با کارشناس برنامه سرکار خانم ندا ضیابخش به گفتگو پرداخته ایم، با ما همراه باشید.
محدوده شهرستان خمین امروزی در گذشته جزئی از ناحیه پهناور بلاد جبال (عراق عجم) بوده که در طول تاریخ نامهای گوناگونی به خود گرفته است. ( یونانیان انرا مدیا می گفتند) چه انجا سرزمین ماد بوده است. در متون جغرافیای اسلامی به نامهای کوهستان � جبال � جبل � قهستان � قوهستان و بالاخره عراق عجم نامیده شده است. بعدها قسمت وسیعی از عراق عجم را تیمره نام نهادند و سپس تیمره به تیمره علیا و تیمره سفلی تقسیم شد که تیمره علیا محدوده کنونی شهرستان خمین بوده است. از منابع محدود چنین بر می اید که شهرت تیمره و خمین پیش از اسلام و قرون اولیه اسلامی پیش از دوره های بعد بوده است و اخرین منابعی که در ان از تیمره نام برده شده مربوط به قرن پنجم و هفتم هجری است و پس از ان تا چهارصد سال منابعی که روشنگر وضعیت ناحیه باشد در دست نیست. لیکن در کتاب نزهت القلوب مربوط به قرن هشتم هجری از ویژگیهای ناحیه فوق سخن به میان امده که نشان می دهد به احتمال زیاد نام تیمره در زمان تالیف به (کمره) تبدیل یافته و گلپایگانی ها ان را کمردی خوانده اند. نام خمین در منابع به صورت خمهین � حمهین � خهبین � خماهین آمده است. گفتنی است که برای نخستین بار نام خمین (خمیهین) در کتاب تاریخ پیامبران و شاهان که هزار سال پیش نگاشته شده آمده است. در این کتاب آمده است: �همای چهرآزاد: وی شمیران دختر بهمن و هما لقب اوست به بلخ می نشست و یک با لشگریان وی با روم جنگیدند و گروه بسیاری را اسیر گرفتند. همه ایشانرا به ساختن بناهای موسوم به �مصانع اصطخر� که به فارسی هزار ستون گویند بر گماشت این بناها یه ساختمان در سه مکان بود. یکی از جانب اصطخر، دوم در راهی که به ولایت می رود و سوم بر راه خراسان. در اصفهان نیز در روستای موسوم به تیمره شهری زیبا و شگفت ساخت و آنرا خمیهن نامید و این شهر به دست اسکندر ویران شد.
صاحب مجمع التواریخ که بسیاری از مطالب کتاب تاریخ پیامبران و شاهان را به فارسی ترجمه کرده است به جای خمهین، خهین آورده و در تاریخ قم نیز به عنوان فهین به ضم فاء و فتح میم آمده است.
آخرین منابع مقدم جغرافیایی که در آن از تیمره نامی برده شده است �محاسن اصفهان� اثر مافروخی مربوط به قرن پنجم و �معجم البلدان� مربوط به اوایل قرن هفتم می باشد و پس از آن تا حدود چهارصد سال منبعی که روشنگر وضعیت ناحیه باشد در دست نیست.
در کتاب �نزهت القلوب� که از منابع غنی و قابل اعتماد قرن هشتم به شمار می آید، نیز نامی از تیمره و خمیهن نیاورده است، باید سکون کتاب را درباره تیمره و خمیهن به خاطر شرایط تازه ناحیه دانست. به ویژه آنکه عراق عجم در کتاب به تفصیل آمده است و این نشان می دهد که اولا به هر حال به طور خلاصه می توان تاریخ این منطقه را چنین ذکر نمود، خمین تا قرون اولیه اسلامی مرکزیت منطقه را بر عهده داشته ولی بعد از آن بنا به دلایلی که ناشناخته است، مرکزیت منطقه از خمین به گلپایگان انتقال می یابد و این وضعیت تا تاریخ معاصر ادامه داشته است به طوری که تا حدود صد سال پیش خمین به همراه خوانسار یکی از بخشهای گلپایگان محسوب می شد. سپس جزئی از محلات شد و در نهایت در 1358 خود به عنوان شهرستانی مستقل درآمده شد. نخستین بار نام خمین (خمهین) در کتاب هزارساله تاریخ پیامبران و شاهان آمده است.این منطقه زادگاه رهبر بزرگ انقلاب اسلامی ایران بوده و از این نظر دارای اهمیت است. خمین یکی از شهرستان های استان مرکزی است که از شمال به شهرستان های اراک و دربند، از خاور به شهرستان محلات، از باختر و جنوب باختر به شهرستان الیگودرز، از جنوب به شهرستان الیگودرز و گلپایگان محدود میشود. کشاورزی شهرستان خمین که در دشتی وسیع و حاصل خیز است غالبا آبی و مقدار کمی نیز به صورت دیم بوده و از اهمیت و رونق خاصی برخوردار است. بخشهای مختلف صنایع، معادن، کشاورزی، دامداری و بازرگانی در این منطقه از رونق کافی برخوردار است. قلعه سالار محتشم، مسجد جامع خمین، مزارع متعددخمین، خانهی حضرت امام خمینی(ره)، امامزاده ابوطالب خمین و سنگ نگارههای تیمره مهمترین و معروف ترین مکانهای دیدنی و تاریخی شهرستان خمین را تشکیل میدهند.
مکان های دیدنی و تاریخی
قلعهی سالار محتشم، مسجد جامع خمین، مزارع متعدد خمین، خانهی حضرت امام خمینی(ره)، امامزاده ابوطالب خمین و سنگ نگارههای تیمره مهمترین و معروف ترین مکانهای دیدنی و تاریخی شهرستان خمین را تشکیل میدهند.
مشخصات جغرافیایی
خمین یکی از شهرستان های استان مرکزی از شمال به شهرستان های اراک و دربند، از خاور به شهرستان محلات، از باختر و جنوب باختر به شهرستان الیگودرز، از جنوب به شهرستان الیگودرز و گلپایگان محدود میشود. مرکز شهرستان خمین از نظر جغرافیایی در 50 درجه و 4 دقیقه ی درازای خاوری و 33 درجه و 38 دقیقه ی پهنای شمالی و ارتفاع 1810 متری از سطح دریا قرار گرفته دارد. رودخانه های خشک، ریحان و ولیلان از مهم ترین رودهای این منطقه است. آب و هوای این شهرستان معتدل و خشک است.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
این منطقه را در گذشته کمره میگفتند و نام خمین از دویست سال پیش به مرکز کمره اطلاق شده است. برای نخستین بار نام خمهین در کتاب هزارساله تاریخ پیامبران و شاهان آمده است. خمهین مرکب از دو کلمه �خو� و �میهن� است که روی هم جایگاه خوب یا سرزمین مقدس معنی میدهد. مولف کتاب تاریخ قم اعتقاد دارد که شهربانو (دختر موبد و موبدان) در دوران قبل از اسلام این شهر را بنا کرده است. از تاریخ خمین در روزگاران گذشته آثار مدونی در دست نیست. از آثار قبل از اسلام می توان به آثار قنوات و کاریزها و آتشکده معروف خمین اشاره کرد. نام این شهر از 200 سال پیش به مرکز کمره اطلاق شده است.
یکشنبه 19 اردیبهشت 1389 - 1:07:46 AM